Dyzenteria świń co jest do dodania … w paszy

Orffa, September 2021

Jedną z możliwych przyczyn problemów z biegunką u tuczników jest dyzenteria świń (czerwonka). W najcięższej, typowej postaci dyzenteria świńska jest prezentowana przez wodnistą biegunkę z obecnością krwi i śluzu. Jednak objawy kliniczne w gospodarstwach zakażonych bakterią sprawczą Brachyspira hyodysenteriae , mogą się znacznie różnić. Ostatnie badania wykazały, że B. hyodysenteriae jest nadal częstą przyczyną biegunki wśród świń w polskich stadach, a 18,9% badanych polskich stad świń było pozytywnych. Problemy z biegunką mogą nie być tak oczywiste w przewlekle zakażonych gospodarstwach, ale obecność subkliniczna chorób układu pokarmowego zmniejsza wydajność zakażonych świń. Nawet bez zaobserwowania typowej biegunki w zakażonym stadzie świń, może to mieć negatywny wpływ na kilka parametrów zootechnicznych, takich jak dzienny przyrost masy ciała, wykorzystanie paszy i śmiertelność. Dlatego dyzenteria jest odpowiedzialna za poważne straty ekonomiczne dla przemysłu trzody chlewnej na całym świecie. W 1978 roku roczny koszt dyzenterii trzody chlewnej dla amerykańskich producentów wieprzowiny oszacowano na 100 milionów dolarów. W latach 1970­1990 straty wynosiły średnio 69 milionów dolarów rocznie (USA).

Dyzenteria świń

Aby utrzymać problem dyzenterii świń pod kontrolą, stosuje się okresowe leczenie antybiotykami. W przypadku zwiększenia oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe stosowane przy B. hyodysenteriae , czyli linkomycynę, tiamulinę i walnemu-linę, należy unikać tych praktyk. Całkowita eliminacja patoge-nu w gospodarstwie wydaje się być najlepszym rozwiązaniem. Chociaż udowodniono, że eliminacja jest możliwa, oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe może ją bardzo utrudnić, a suk-ces nie zawsze może być gwarantowany, ponieważ programy zwalczania są niezwykle złożone i wymagają dużego wysiłku, a także znacznych kosztów. Długi czas przeżycia B. hyodysente-riae , szczególnie w materiale organicznym, takim jak kał oraz możliwa obecność u innych gatunków zwierząt nosicieli (my­szy, szczury, ptaki, owady) sprawia, że eliminacja w niektórych szczególnych sytuacjach, takich jak chów na świeżym powie­trzu (fot.2), jest prawie nie do zrealizowania.

Patogeneza dyzenterii świń nie jest jeszcze w pełni zrozumiała. Różne czynniki (środowiskowe) były związane z klinicznymi ogniskami tej choroby. Podobnie jak w przypadku innych chorób wieloczynnikowych, stres spowodowany wysoką gęstością ob-sady, wymiana zwierząt w grupie, niedobory paszy lub nagłe zmiany składu paszy oraz niewłaściwa kontrola mikroklimatu pomieszczeń, mogą prowadzić do problemów klinicznych w stadzie.

Jednym z czynników o udowodnionym wpływie na koloniza­cję B. hyodysenteriae w jelicie pokarmowym oraz na kliniczny wynik infekcji jest dieta świń. Modyfikacje składu dawki pokar-mowej i stosowanie odpowiednich dodatków paszowych mogą być cenne w zwalczaniu dyzenterii świń oraz mogą zmniejszać konieczność stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych.

Rozwiązania żywieniowe

Wyjątkowo wysoka koncentracja białka (np. ze śruty sojowej) predysponują do natężenia chorób klinicznych przewodu pokarmowego. Ponieważ patogen jest obecny w jelitach świń, należy rozważyć, jakie składniki odżywcze dotrą do jelita grubego. Zaleca się unikania nadmiernej podaży białek pochodzących ze źródeł białkowych o niskiej strawności (śruta rzepakowa, śruta słonecznikowa). Z dru-giej strony diety niskobiałkowe, oparte na wysokostrawnym gotowanym białym ryżu, działały profilaktycznie w warunkach ba-dawczych. Szczególnie błonnik z rozpus-zczalnego NSP (non­starch polysaccha-rides – nieskrobiowe polisacharydy) i RS (resistant starch – skrobia oporna) wydają się sprzyjać kolonizacji bakterii. Jednak w innym badaniu dawki pokarmowe uzupeł-nione fermentowanym, rozpusz czalnym błonnikiem z inuliny chroniły świnie przed rozwojem dyzenterii świń.

Caproic acid – kwas kapronowy, Caprylic acid – kwas kaprylowy, Capric acid – kwas kaprynowy, Lauric acid – kwas laurynowy, Eugenol, Carvacrol – karwakrol, Thymol – tymol, Cinnamaldehyde – aldehyd cynamonowy.

Ponadto niektóre dodatki paszowe mogą być stosowane jako środek dietetyczny, korzystny w zwalczaniu choroby.

Dodatki paszowe o bezpośrednim działaniu przeciwbakteryj­nym przeciwko B. hyodysenteriae mogą zmniejszyć rozprzestr-zenianie się i spowolnić kolonizację patogenów w stadzie świń. Badania in vitro wykazały działanie przeciwbakteryjne kwasów organicznych, z najsilniejszym działaniem hamującym dla śred-niołańcuchowego kwasu tłuszczowego C­12 (MCFA), czyli kwasu laurynowego. Niestety, w eksperymentalnym badaniu zakażeń, dodanie kwasu mlekowego do paszy nie było w sta-nie zmniejszyć infekcję B. hyodysenteriae . W przypadku sprzę­żonego kwasu linolowego (CLA) zaobserwowano działanie immunomodulujące, a żywienie CLA przez wiele tygodni przed (eksperymentalnym) zakażeniem spowodowało zapobieganie klinicznym objawom dyzenterii.

W przypadku różnych produktów fitogenicznych wykazano również bezpośrednie działanie przeciwbakteryjne wobec dy-zenterii B. hyodysenteriae (patrz wykres). Te naturalne pro-dukty, pochodzące z roślin, wykazały również poprawę stra-wności u zwierząt. Oba mechanizmy mogą wyjaśnić, dlaczego również in vivo zaobserwowano, że produkty fitogeniczne mają wpływ na kontrolę dyzenterii świń. Związkiem olejku eterycz-nego o najsilniejszym działaniu wobec B. hyodysentariae był aldehyd cynamonowy. Dodatkowo, dla związków takich jak tymol i karwakrol lub dwóch pochodnych czosnku, tiosulfonianu propylopropanu (PTS) i tiosulfinianu propylopropanu (PTSO), wykazano działanie hamujące przeciwko B. hyodysenteriae . Można było również zaobserwować, że kombinacja wielu zwią-zków powoduje sumujące lub nawet synergistyczne działanie przeciwbakteryjne.

Kolejną grupą dodatków paszowych o potencjale zmniejszenia klinicznej dyzenterii świń są probiotyki. Kształtowanie mikro-bioty jelita grubego i tworzenie wystarczającej konkurencji ze strony pożytecznych bakterii, zapobiega namnażaniu Bra­chyspira. Zrównoważona mikrobiota wydaje się być ważnym czynnikiem pozytywnie wpływającym na wynik zakażeń B. hyo-dysentariae. Bezobjawowe zwierzęta, nosiciele mogą rozwinąć chorobę kliniczną po czynnikach zakłócających mikrobiotę, takich jak zmiany diety, antybiotyki lub okresy postu. Dlatego ważne jest, aby środowisko jelita grubego było zajęte korzys-tnymi drobnoustrojami w wystarczająco dużej liczbie i z pra-widłową stabilnością. Dodając probiotyki do paszy, uzyskujemy idealne stabilizowanie mikroflory jelitowej.

Probiotyki w praktyce

W ciągu sześciomiesięcznego okresu w 2019 roku efekt suple-mentacji diety probiotykiem Calsporin® (Bacillus subtilis C­3102) badano w hiszpańskim gospodarstwie z przewlekłym zakażeniem dyzenterią świń. Historycznie rzecz biorąc, klinicz-ne problemy z infekcją występowały zazwyczaj w tym zamknię-tym stadzie świń iberyjskich, wtedy gdy świnie przemieszczano do tuczarni. Na początku badania (przed suplementacją probio­tyku) przeanalizowano kał 30 tuczników na obecność Bra­chyspira za pomocą testu qPCR na 10 zbiorczych próbkach kału (3 pojedyncze próbki kału zebrane w jednej próbie zbiorczej do analizy). Spośród tych zbiorczych prób 40% uzyskało pozytyw-ny wynik na obecność B. hyodysenteriae . Dla innych badanych gatunków Brachyspira sp. i B. pilosicoli, wszystkie próbki uzys-kały wynik negatywny. Przez okres 6 miesięcy pasza wszystkich stadiów w zamkniętym stadzie była uzupełniana dawką 30 ppm probiotyku Calsporin®. Pod koniec okresu próbnego ponownie zebrano odchody od 12 tuczników i próbki przekaza-no do analizy testem qPCR. Tym razem wszystkie próbki wró-ciły z wynikiem ujemnym zarówno dla B. hyodysenteriae, jak i B. pilosicoli. Właściciel farmy potwierdził, że problemy z dyzen-terią świń w gospodarstwie zniknęły w przybliżeniu po miesią-cu uzupełniania paszy probiotykiem. W związku z tym stosowa-nie antybiotyków zostało zmniejszone podczas 6­miesięcznego okresu badawczego.

Podsumowanie

Podsumowując, dyzenteria świń jest chorobą problematyczną, a zapobieganie jest najlepszym podejściem w przedostawaniu się bakterii sprawczej do gospodarst-wa. W przypadku zakażonych ferm istnieją pewne opcje zmniejszenia strat ekonomicznych i objawów biegunki klinicznej za pomocą dodatków paszowych. Również produkty fitogeniczne mogą, w zależności od ich składu, mieć wysoki potencjał antybakteryjny. Excential Alliin Plus (z firmy Orffa), łączący aldehyd cynamonowy z aktywnym czosnkiem, jest dobrym przykładem tak obiecującego produktu. W przypadku probiotyku Calsporin® potwierdzono jego właściwości ochronne w warunkach terenowych wo-bec dyzenterii świń. Wysoka odporność i stabilność tego probiotyku tworzącego przetrwalniki sprawia, że nadaje się on również do stosowania w paszach granulowanych. Ponieważ wskaźnik suplementacji probiotyku jest raczej niski (np. 15 ppm Calsporin® w paszy dla tuczników), ap-likacja ta może stanowić atrakcyjną kosztowo odpowiedź dla zakażonych gospodarstw.