Sürdürülebilirliği Yeniden Düşünmek: YEM KATKI MADDELERİNİN GİZLİ ETKİSİ

Feed & Additive magazine, May 2025

Ürün Çevresel Ayak İzi Kategori Kuralları (PEFCR), yemin çevresel etkisinin nasıl ölçüldüğünü bir standarda oturtmak için 2025 yılında güncellendi. Avrupa Birliği, bu güncelleme sayesinde sürdürülebilirlik iddialarının daha şeffaf ve karşılaştırılabilir olmasını sağlayarak üreticilere karma yemlerin ayak izini ortaya koyabilecekleri daha güçlü bir temel sunuyor. Peki yem katkı maddeleri hayvan beslemenin daha sürdürülebilir hale getirilmesinde nasıl bir role sahip?

Et, yumurta ve süt ürünleri gibi hayvansal proteinlerin üretimi, önemli bir sera gazı emisyonu kaynağıdır. Sürdürülebilirliğin kilit bir öncelik haline geldiği günümüzde, tüketici bilinci ve mevzuat baskısı tarım sektörünü yeniden şekillendirmeye başladı. Daha 2009 yılında Avrupalı tüketicilerin %72'si gıda ambalajları üzerinde zorunlu karbon ayak izi etiketlerini destekledi. Tarım sektöründeki sürdürülebilirlik çabaları ilerlese de yem üretimi emisyonlara önemli bir katkıda bulunmaya devam ediyor. Bu etki büyük ölçüde tahıllar, yağlar ve premiksler gibi çevresel ayak izleri bakımından farklılık gösteren temel bileşenlerden kaynaklanıyor. Sektör, örneğin “Yem için Yeşil Etiketleme Kodu - Code for Green Labelling for Feed” gibi girişimlerle bu zorluğu aktif olarak ele alıyor. Bu noktada genellikle göz ardı edilen bir çözüm ise, yeme küçük miktarlarda dahil edilen ancak önemli sürdürülebilirlik kazanımları sağlayabilen yem katkı maddelerinin kullanılmasıdır. Stratejik olarak formüle edildiklerinde bu katkı maddeleri emisyonları azaltabilir, kaynak kullanım verimliliğini artırabilir ve genel çevresel performans göstergelerini iyileştirebilirler.

KÜÇÜK KATILIM ORANI, BÜYÜK ETKİ

Yem katkı maddeleri, “hayvan beslemede yem kalitesini ve hayvansal kaynaklı gıdaların kalitesini artırmak veya hayvanların performansını ve sağlığını iyileştirmek, örneğin yem maddelerinin sindirilebilirliğini artırmak amacıyla kullanılan ürünlerdir” (Avrupa Komisyonu). Tahıllar gibi klasik yem bileşenlerinin aksine, yem katkı maddeleri çok düşük oranlarda (genellikle %1'den az) yeme ilave edilirler. Sonuç olarak, birçok çalışma önemini teyit etse de yem katkı maddelerinin sürdürülebilirliği artırmadaki rolü genellikle göz ardı edilmektedir.

Yem katkı maddelerinin hayvan beslemenin çevresel etkisi üzerindeki rolü, yaşam döngüsü değerlendirmesi (LCA) ile değerlendirilebilir. LCA, “bir ürünün, sürecin veya hizmetin tüm yaşam döngüsü boyunca çevresel etkilerini değerlendirmek için çok önemli bir yöntemdir” (PRé Sustainability BV). Orffa Additives BV, bağımsız ve uzman danışmanlar eşliğinde yem katkı ürünlerinin birçoğu için LCA'larını tamamlamıştır. Bu değerlendirmeler, beşikten çiftliğe yem katkı maddelerinin etkisini değerlendirmekte ve hayvanın canlı ağırlığının kilogramı başına toplam karbon ayak izine katkılarını ölçmektedir. Örneğin, yem verimliliğini artıran bir sindirilebilirlik destekleyicisi olan Excential Energy Plus'ın karbon ayak izinin, kanatlı yeminin toplam karbon ayak izinin yalnızca %0,02'sine katkıda bulunduğu tespit edilmiştir. Broyler üretiminde, Excential Energy Plus'ın %0,035 oranında eklenmesi, et üretiminin karbon ayak izini %4,22 oranında azaltmış ve karbon dengesine sadece %0,02 oranında katkıda bulunmuştur (Şekil 1). Benzer sonuçlar hindi üretiminde de gözlemlenmiştir.


Excential Energy Plus takviyesi yapıldığında hayvansal üretimin karbon ayak izinin azalması, yem formülasyonu ve hayvan performansı üzerindeki etkisinden kaynaklanmaktadır. Besin maddelerinin (yağ, protein ve lif ) sindirilebilirliğini artıran bu yem katkı maddesi, bitkisel ve hayvansal yağların kullanımını azaltarak yem enerjisinin düşürülmesini sağlar. Örneğin, Brezilya'da yetiştirilen soya fasulyesi yağı, arazi kullanım değişikliği nedeniyle yüksek bir karbon ayak izine sahiptir (toplam karbon ayak izinin %94'ü). Yakın zamanda yapılan bir meta-analiz, Excential Energy Plus'ın dahil edilmesinin metabolize edilebilir enerjiyi 79,4 kcal/kg azaltabileceğini ve bunun da rasyondaki ham yağda (örneğin soya fasulyesi yağı şeklinde) %1,5'lik bir azalmaya yol açabileceğini göstermiştir. Ek olarak, yem dönüşüm oranını iyileştiren yem katkı maddeleri, sürdürülebilirliği artırabilir. Bu da daha az yem tüketilmesine ve mahsul yetiştiriciliğinin daha az etkilenmesine neden olur. Benzer meta-analizler, Excential Energy Plus ile yem verimliliğinin broylerlerde %4 oranında arttığını göstermiştir.


SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR YEM KATKI MADDESİ NASIL SEÇİLİR?

Yem katkı maddesi pazarı, birçoğu benzer özelliklere veya etkilere sahip çok çeşitli ürünlerle karakterize edilir. Örneğin, pazarda farklı kökenlere (doğal veya kimyasal olarak üretilmiş) sahip, farklı türlerde (susuz betain veya betain hidroklorür) betain ürünleri mevcuttur. Temelde tüm betain kaynakları aynı betaini verir ve takviye edilen betain, hayvanın vücudunda aynı şekilde metabolize edilir. Bu durum, bağımsız araştırma laboratuvarlarında, ileri analitik teknikler kullanılarak farklı betain örneklerinin analiz edildiği iki yeni çalışmada kanıtlanmıştır:

  • UHPLC - HRMS (Ultra Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi - Yüksek Çözünürlüklü Kütle Spektrometresi);
  • 1D 1H NMR spektroskopisi (tek Boyutlu proton Nükleer Manyetik Rezonans).

Farklı kökenlerden ve türlerden gelen betainin besin değeri eşit olsa da en uygun ürünün seçilmesi için diğer ürün özelliklerinin dikkate alınması gerekir. LCA, yem katkı maddelerinin çevresel katkılarını karşılaştırmak için değerli bir araçtır, ancak geçerliliği olan karşılaştırmalar için değerlendirmelerin aynı metodolojiyi (veri tabanı, yazılım, kapsam) takip etmesi gerekir.

Orffa, Excential Beta-Key (sentetik betain hidroklorür) ile sentetik susuz betaini, yem katkı maddesinin kilogramı başına farklı çevresel etki kategorileri açısından karşılaştırmak için bir LCA yürütmüştür. Excential Beta-Key, temel olarak çevreye daha az zarar veren üretim süreci ve kullanılan ham maddelerin daha düşük ayak izi nedeniyle incelenen tüm parametrelerde susuz betainden daha iyi performans sergilemiştir (Şekil 2). Tüm betain kaynakları aynı besin değerini sağlarken, Excential Beta-Key daha düşük çevresel ayak izi ile öne çıkmaktadır ve bu da onu daha sürdürülebilir bir seçim haline getirmektedir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK, KARBON AYAK İZİNDEN DAHA FAZLASIDIR

Şekil 2'de görüldüğü gibi, LCA'lar yalnızca karbon ayak izine değil, arazi kullanımı gibi diğer birçok önemli parametreye de odaklanmaktadır. Bu faktörleri anlamak, sürdürülebilirliği ve yem katkı maddelerinin etkilerini azaltmadaki rolünü değerlendirmek için gereklidir. Yaşam döngüsü etki değerlendirmesi için ReCiPe yöntemine dahil edilen bu parametrelerden bazıları şunlardır:

  • Karasal asitlenme, hayvan yetiştirme ve yem bitkileri üretimi sırasında atmosferik asitleştirici maddelerin (nitrik oksit, nitrojen dioksit, amonyak, sülfür dioksit) birikimini ifade eder. Bu emisyonlar toprağın asitlenmesine yol açarak ekosistemleri ve bitki türlerini olumsuz etkileyebilir.
  • Tatlı su ve deniz ötrofikasyonu, su kütlelerinin besin maddeleriyle zenginleşmesini ifade eder. Gübrelerden kaynaklanan aşırı azot (deniz ortamlarında) ve fosfor (tatlı sularda) alglerin büyümesine, oksijenin tükenmesine ve su yaşamının boğulmasına neden olabilir.
  • Arazi kullanımı, yem bitkileri ve hayvan yetiştiriciliği için işgal edilen arazi alanını ifade eder. Arazi kullanımının azaltılması biyoçeşitliliği olumlu yönde etkiler.
  • Arazi kullanım değişikliği, ormanların bitkisel yağ üretimi için geri kazanılması gibi doğal arazinin verimli araziye dönüştürülmesini ifade eder.

Sürdürülebilirlik konusunda öncü olan Orffa, sürdürülebilir, çevre dostu tarıma güçlü bir şekilde bağlıdır ve yem çözümlerinin çevresel etkisini değerlendirmek için ilgili tüm faktörleri sürece entegre eder. Örneğin, Excential Energy Plus sadece karbon ayak izinde değil, aynı zamanda karasal asitlenme, tatlı su ötrofikasyonu ve arazi kullanımında da azalma sağlamıştır (sırasıyla % -1,4, % -3,9 ve % -3,0'a kadar).

ANA MESAJ: YEM KATKI MADDELERİNİN ÇEVRESEL ETKİSİ

Sürdürülebilirliğe yatırım yapmak hayvan besleme endüstrisini güçlendirir, pazarın taleplerini ve yasal mevzuatları karşılarken çevresel etkiyi azaltır. Düşük eklenme oranlarına rağmen, yem katkı maddeleri karbon ayak izini, karasal asitlenmeyi, ötrofikasyonu ve arazi kullanımını azaltarak çevresel etkinin azaltılmasında çok önemli bir rol oynar. Ayrıca, doğru yaşam döngüsü değerlendirmeleri, yem katkı maddelerinin gerçek çevresel etkilerini ölçmek ve karşılaştırmak için gereklidir. Şeffaflık ve veri odaklı iletişim, hayvan beslemede sürdürülebilirliği ilerletmenin anahtarıdır.

Orffa, 2023 yılında EcoVadis altın madalyası ile ödüllendirilerek dünya çapında En İyi Performans Gösteren Şirketler arasında ilk %3'e girmiştir. Dünya üzerinde 100.000'den fazla şirketten oluşan küresel bir ağa sahip olan EcoVadis, dünyanın en büyük ve en güvenilir iş sürdürülebilirliği derecelendirme sağlayıcısıdır. EcoVadis, tedarik zinciri boyunca etik, sosyal ve çevresel performansları teşvik etmeyi ve hızlandırmayı amaçlayan tanınmış bir referans sistemidir. Toplam cirosu 600 milyar euro olan hayvan besleme sektörü de dahil olmak üzere kimyasal tedarik zincirini temsil eden bir endüstri girişimi olan “Sürdürülebilirlik için Birlikte”, EcoVadis’i desteklemektedir. EcoVadis’in değerlendirme kriterleri, Çevre, İşçi ve İnsan Hakları, Etik ve Sürdürülebilir Tedarik olmak üzere dört temaya odaklanmaktadır.

Referanslar talep üzerine temin edilebilir.

Download this article as pdf

Contact our specialists